حقوق پدر بر فرزند

همه انسان ها دارای وظایف و حقوقی متقابل نسبت به یکدیگر هستند. در واقع هر تکلیف و وظیفه، حقی را ایجاد می کند. از جمله این وظایف و حقوق مربوط به پدر و فرزند می باشد.

همان گونه که پدر در قبال فرزند وظایف و تکالیفی -از جمله سرپرستی و تأمین معیشت فرزندان- دارد، در مقابل حقوقی نیز دارد که بر فرزند واجب است به این حقوق توجه داشته باشد.

در روایات اسلامی و در کلام معصومین علیهم السلام به برخی از این حقوق اشاره شده است. از جمله در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در پاسخ یه سوال از حق پدر بر فرزندش چنین نقل شده که فرمودند:

۱. او را به اسم صدا نزند.

۲. جلوتر از او راه نرود.

۳. پیش از او ننشیند.

۴. برایش دشنام نخرد.

الکافی: ۵/۱۵۹/۲ ، منتخب میزان الحکمه:۶۱۴

نتیجه نیکی به پدر

یکی از قوانین حاکم بر دنیا بازتاب اعمال انسان به خود است. به تعبیر حافظ: هر کسی آن درود آخرت کار که کشت. روایات اسلامی نیز مؤید این کلام است. همانگونه که در حدیث قدسی به نقل از امام صادق علیه السلام آمده است که: «اِبْنَ آدَمَ کُنْ کَیْفَ شِئْتَ کَمَا تَدِینُ تُدَانُ؛ آدمیزاد! هر گونه خواهى بوده باش که چنان که باشى جزا بینى» الکافی , ج 2 , ص 138

یکی از اعمالی که انسان در همین دنیا نتیجه آن را خواهد دید، نیکی به والدین، به ویژه پدر، می باشد. در مباحث تربیتی نیز این نکته مورد تایید است که فرزندان همان گونه می شوند که ما هستیم. پس در صورتی می توان از فرزندان انتظار احترام و نیکی به والدین داشت که والدین خود نیز به والدینشان نیکی کرده باشند. 

 پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در این باره در حدیثی می فرمایند:

به پدرانتان نیکی کنید، تا فرزندانتان به شما نیکی کنند.

کنز العمال، ج۱۶، ص۴۶۶

لزوم اطاعت از پدر

همان گونه که فرزند بر والدین حقوقی دارد، والدین و از جمله پدر نیز حقوقی نسبت به فرزند دارد. یکی از این حقوق، اطاعت از پدر در تمام مسائل بجز معصیت است. حضرت امیرالمومنین علیه السلام در این باره می فرمایند:

حق پدر بر فرزند این است که فرزند در هر چیزی جز معصیت خداون، از پدر اطاعت کند.

نهج البلاغه، حکمت۳۹۹

ارزش دعای پدر

نقش ولایت و سرپرستی پدر در خانواده، همانند ولایت و سرپرستی پیامبر برای امتش است. یعنی تمام شئوناتی که پیامبر نسبت به امتش دارا می باشد، پدر نسبت به خانواده دارد. بنابر این همانطور که دعای پیامبر در حق امتش تأثیر گذار است؛ دعای پدر نیز در حق فرزندانش مؤثر است.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در روایتی در این باره می فرمایند:

دعای پدر برای فرزند، مانند دعای پیامبر برای امتش است.

مشکاه الانوار، ج۱، ص۳۶۵

خشنودی و نا خشنودی پدر

خداوند در آیات زیادی از قرآن کریم به احترام به پدر و مادر سفارش کرده و در تمام این موارد، لزوم احترام به آنها را در کنار لزوم پرستش خود قرار داده است. در این میان پدر، به عنوان سرپرست و ولی خانواده، از جایگاه و منزلت والایی برخوردار است که علاوه بر آیات قرآنی، روایات اسلامی فراوانی نیز گویای این مطلب هستند. از جمله این روایات، حدیثی ارزشمند از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است که می فرمایند:

خشنودی خدا، در خشنودی پدر است و ناخشنودی خدا در ناخشنودی پدر.

الترغیب و الترهیب، ۳۰/۳۲۲، منتخب میزان الحکمه، ۶۱۴

عاقبت بی احترامی به پدر

بی احترامی به والدین، به ویژه پدر، به خاطر جایگاه ویژه ای که در خانواده دارد، آثار و تبعات فراوانی به همراه خواهد داشت. روایات اسلامی نیز به این مساله اشاره دارد. یکی از مصادیق بارز بی احترامی به والدین، نزاع و کشمکش با آنهاست که طبق روایات اسلامی باعث خواری فرد می شود.. امام صادق علیه السلام در این باره در حدیثی می فرمایند:

هرکس با این سه نفر کشمکش کند، خوار می گردد:

پدر

سلطان حق

شخص بدهکار

بحارالانوار، ج۷۴، ص۷۱